زخم بستر

زخم بستر در مراحلی می تواند دردناک و حتی کشنده باشد ؛ خبر خوب این است که با انجام چندین مرحله ی ساده می توان از رسیدن به این مراحل جلوگیری کرد .

بیشتر ما نمی دانیم که چه مقدار در خواب حرکت می کنیم ؛ حتی هم بستر شما که در کنارتان خوابیده است نیز نمی تواند متوجه حرکاتتان در خواب شود . حرکت کردن در هنگام خواب از این لحاظ که فشار مداوم بین بدن و تشک را بین قسمت های مختلف بدن توزیع می کند ، لازم است .

در زمان هایی که به دلیل بیماری یا عمل جراحی ، محدود به تخت خواب هستید ، مقدار حرکت بسیار کم و یا حتی صفر است . در نتیجه فشار بر روی نواحی خاصی از بدن به ویژه قسمت هایی که استخوان برجسته است ، وارد می شود ؛ به عنوان مثال : در صورتی که به کمر خوابیده باشید ، نواحی پایینی کمر در نزدیکی باسن و در صورت خوابیدن به کنار ، باسن و مچ پا در معرض این فشار قرار خواهند گرفت . اگر هم توانایی حرکت کردن داشته باشید ولی به سختی و اشتباه حرکت کنید ، مشکل ساییدگی نیز ممکن است به مشکلاتتان اضافه شود .

تنها در طی چند ساعت ، این فشار می تواند به مویرگ هایی (lacey capillaries) که خون را به پوست و بافت زیرین منتقل می کنند ، فشار بیاورد . بدون خون تازه ای که همراه خود اکسیژن آورده و ضایعات متابولیسمی سلول ها را همراه خود ببرد ، پوست و بافت های اطراف آن متزلزل شده و ممکن است سرانجام بمیرند ؛ در زبان عامیانه این اتفاق به ” زخم بستر ” شناخته شده و در اصطلاح پزشکی ” زخم فشار ” یا ” دکوبیتوس ” نامیده می شود .

در موارد خفیف ، زخم بستر وارد مراحل بهبودی می شود ، در این حالت بستری شدن در بیمارستان و یا مراکز توانبخشی ، ممکن است بیشتر از حد نرمال به طول بینجامد . زخم بستر می تواند دردناک بوده و همانند سایر زخم های باز محیط مناسبی را برای عفونت ها آماده کند ؛ این عفونت ممکن است در پوست های اطراف ، بافت های عمیق تر ، استخوان و خون گسترش پیدا کند ( این روز ها عفونت هایی که در برابر آنتی بیوتیک ها مقاوم شده اند شایع تر هستند . ) از کار افتادگی بافت ، ناشی از یک زخم بستر بزرگ ، منجر به از دست رفتن مایعات و پروتئین های بدن شده و فرد بیمار را دچار کمبود آب و سوء تغذیه می کند .

گزارش شده است که زخم بسترها عامل اصلی مرگ و میر دو هزار آمریکایی در هر سال است ؛ اما به گفته ی برخی از کارشناسان ، مقامات مسئول ، ریسک مرگ و میر زخم بستر را دست کم می گیرند ، زیرا زخم بستر می تواند منجر به عفونت خون (سپتیسمی) و سایر بیماری های مهلک شده که پزشکان در مراحل مزمن ، احتمالاً گواهی مرگ بیمار را صادر می کنند . چندین سال پیش ، تعداد مرگ و میر های مربوط به زخم بستر به ۸۵۰۰ عدد رسید ، البته عده ای این رقم را عوام فریب و کم می دانستند . در هر صورت آمار امید دهنده این است که مرگ و میر ناشی از زخم بستر ، از اواسط دهه ۱۹۹۰ به دلیل تلاش های بیشتر در زمینه ی پیشگیری و درمان این بیماری کاهش یافته است .

اقدامات پیشگیرانه

برای جلوگیری از زخم بستر چه کار کنیم ؟ به گفته ی “Dr. Madhuri Reddy ” پزشک مرکز توانبخشی شهر بوستون و دانش آموخته ی دانشگاه هاروارد ، برای پاسخ دادن به این سوال بهتر است به سراغ بررسی رندوم آزمایش های کنترل شده ای که برای پیشگیری از زخم بستر انجام شده اند ، بپردازیم . تا کنون ده ها مقاله در مورد زخم بستر نوشته شده است ، اما دکتر Reddy ( و همکاران ) اولین کسی است که به طور سیستماتیک ، نتایج این آزمایشات بالینی را تجزیه و تحلیل کرده است .

در ادامه ی این مقاله نکات برجسته ی کشف شده ی دکتر Reddy و همکاران ، که در ژورنال JAMA منتشر شده است ، به چشم می خورد:

۱- سطوح پشتیبان :

سطوح پشتیبان شامل تشک و پالش هایی است که بر روی بیمار بر روی آن قرار می گیرد . انواع مختلفی از سطوح ” دینامیکی یا پویا ” وجود داشته که به صورت مکانیکی فشار را در زیر بیمار تغییر می دهند ؛ روش کار برخی از این تشک ها ؛ تغییر فشار هوا است . تشک های ” هوا – مایع” یا ” مواج ”  ، حاوی مهره هایی با روکش سیلیکونی بوده و زمانی که هوا از  میان آن ها خارج می شود ، به مایع تبدیل می شوند – قیمت این تشک ها ۳۰ هزار دلار تخمین زده می شود . تقریبا تمام تخت خواب های بخش مراقبت های ویژه به این سطوح پویا مجهز شده اند . از نظر بیماری که بر روی تخت دراز کشیده است ، این سطوح ممکن است متفاوت به نظر نرسد و بیمار تنها صدای خاموش و روشن شدن یک موتور را متوجه شود .

۲ – انتقال به موقعیتی دیگر :

بسیاری از پروتکل های پیشگیری از زخم بستر ، توصیه می کنند که یک بیمار بی حرکت را هر دو ساعت یک بار جا به جا کنید ؛ بدین معنی که اگر یک بیمار نتواند موقعیتش را تغییر دهد ، این کار توسط کادر پرستاری باید انجام گیرد . آزمایش های بالینی محدودی که این روش را مورد بررسی قرار داده اند ، هیچ راهنمای واضحی در مورد اینکه این انتقال باید چند بار و با چه فاصله ی زمانی ای انجام شود ، ارائه نداده اند ؛ با این حال دکتر Reddy معتقد است تغییر موقعیت بیمار احتمالا یکی از موثر ترین راه های جلوگیری از زخم بستر است : ” ما تنها باید بدانیم که کدام موقعیت ها و با چه فاصله های زمانی ای ، موثر ترین هستند . ”

۳ – تغذیه :

برخی از متخصصان معتقدند که افزایش پروتئین مصرفی بیمار ، کلید اصلی درمان زخم بستر است . در تجزیه و تحلیل دکتر Reddy  ، پنج مطالعه در مورد تغذیه بررسی شد ؛ تنها یکی از این ۵ مطالعه ( بزرگ ترین و برنامه ریزی شده ترین از بین این ۵ مطالعه) ، تغذیه را در روند درمان و پیشگیری زخم بستر موثر به شما اورده بود .

۴ – مراقبت از پوست :

پوست خشک ، احتمالا به دلیل ایجاد اصطکاک ، یک عامل شناخته شده ی خطرناک برای زخم بستر است . سه مطالعه ، عوامل موضعی خاص را مورد بررسی قرار داده اند ، اما هیچ کدام یک مرطوب کننده ساده را ارزیابی نکرده اند .

پس چه کار هایی لازم است انجام شود ؟

• اگر فرد عزیزی را در بیمارستان دارید که توانایی حرکت ، بدون خطر را دارد ، حتما از حرکت کردن و تغییر موقعیت دادن او اطمینان حاصل کنید – حتی اگر در بخش اورژانس است . درخواست بالش اضافه کرده تا بیمار بتواند در موقعیت های متنوعی قرار بگیرد . با قرار دادن بالش زیر ماهیچه ی ساق پای بیمار ، پاشنه ی پا را بالا تر از سطح تخت نگه دارید .
• بدن بیمار را برای زخم بستر های اولیه معاینه و بررسی کنید . پاشنه ها و نواحی اطراف باسن از ” نقاط تاکیدی ” هستند . پوست قرمز که با فشار دادن سفید می شود از علائم شروع ابتلا زخم بستر است ؛ در صورتی که این قرمز با فشار باقی بماند ، زخم بستر شکل گرفته است ؛ در این حالت ممکن است پوست سفت و گرم به نظر برسد .
• در صورتی که متوجه ایجاد یک زخم بستر شدید ، به سرعت پزشک یا پرستار را مطلع کنید و از یک متخصص زخم ، مشاوره درمانی بگیرید .
• حتی اگر هیچ علائمی از زخم بستر وجود ندارد ، همواره از انجام شدن اقدامات پیشگیرانه اطمینان حاصل کنید . در پیدا کردن مراکز درمانی و یا خدمات پرستاری حساسیت و دقت به خرج داده و نظر مراجعه کنندگان آن ها پرس و جو کنید زیرا از طرف بعضی افراد ، به دلیل ارائه خدمات نا کافی برخی از این مراکز به دادگاه ها شکایت شده است .
• پوست را مرطوب نگه دارید زیرا نه تنها فشار ، بلکه اصطکاک و برش هم باعث ایجاد زخم بستر می شود . هر نوع مرطوب کننده ی ارزان و بدون بو ، کمک کننده است .
• روکش های مخصوص فومی و پوستین ( پوست گوسفند ) که بر روی تشک انداخته شده باشد بهتر از استفاده ی تشک به تنهایی است . پوست گوسفند معمولی ، خیلی نازک است در نتیجه باید از پوست گوسفند استرالیایی و یا پوستی معادل آن استفاده شود .
• هیئت منصفه در مورد اینکه چه مواد مغذی ای موثر است – اگر مواد مغذی موثری وجود داشته باشد – به نتیجه ای نرسیده اند ؛ اما سوء تغذیه یک مشکل شایع برای بیماران مسن است ؛ حال با زخم بستر یا بدون آن . حتما از تغذیه ی مناسب بیمار عزیزتان اطمینان حاصل کنید .

شما عزیزان می توانید جهت دریافت مشاوره زخم و رزرو نوبت از شنبه تا پنجشنبه، ۹ صبح الی ۷ شب با شماره تلفن ۰۹۱۲۸۳۹۴۹۲۲ تماس حاصل فرمایید.

کلینیک زخم پلاس: تهران، جنت آباد، خیابان شهید کبیری طامه (شاهین شمالی)، تقاطع خیابان بهار و امام حسین (ع)، بیمارستان فوق تخصصی عرفان نیایش، طبقه MZ، کلینیک تخصصی زخم و استومی