دیابت قندی از معضلات مهم سلامت است. اختلالات اعصاب و عروق محیطی زمینه ساز پیدایش زخم های پا و عفونی شدن آن ها و در نهایت گانگرن پا هستند که می توانند به قطع اندام پایینی منجر شوند. مفصل شارکو (Charcot) نیز از دیگر عوارض دیابت است که در صورت عدم رسیدگی به موقع و مناسب خطر سپسیس  (sepsis)و مرگ وجود دارد. پای دیابتی یکی از علل مهم و نسبتاً شایع بستری بیماران دیابتی در بیمارستان ها است و سالانه میلیاردها دلار هزینه درمان این بیماران در سراسر جهان می شود. تقریباً ۱۵ % بیماران دیابتی مبتلا به پای دیابتی می شوند احتمال بروز زخم و گانگرن در اندام پایینی افراد دیابتی به ترتیب ۱۵ و ۵۰ برابر افراد غیردیابتی است. به همین دلیل دیابت تقریباً علت نیمی از موارد آمپوتاسیون غیرتروماتیک محسوب می شود.

تعریف پای دیابتی

بر اساس تعریف سازمان جهانی سلامت پای یک بیمار دیابتی که احتمال بروز عوارضی نظیر زخم شدن و عفونی شدن زخم با یا بدون درگیری بافت های عمقی در آن وجود دارد و نیز اشکالات عصبی و درجاتی متفاوت از ضایعات عروقی در آن پیدا شده است به عنوان پای دیابتی (diabetic foot) شناخته می شود.

سبب شناسی

زخم شدن پا شایع ترین دلیل قطع اندام پایینی در بیماران دیابتی است؛ زیرا این زخم پا در صورت عدم رسیدگی مناسب، عفونی شده و با ایجاد نکروز و گانگرن در قسمتی از پا در بسیاری از موارد چاره ای جز قطع اندام باقی نمی گذارد. عوامل خطرزای زخم شدن پای افراد دیابتی شامل:

• نوروپاتی حسی محیطی و سایر نوروپاتی ها
• بدشکلی (deformity) ساختاری پا
• تروما و کفش نامناسب
• وجود کال (callus) و پینه در پا
• سابقه زخم پا یا قطع قسمتی از پا
• محدودیت حرکات مفصلی
• قند بالای کنترل نشده
• ابتلای طولانی مدت به دیابت
• کوری یا نقص بینایی
• بیماری مزمن کلیه
• سن بالا
• تغذیه نامناسب و کشیدن سیگار
• رتینوپاتی
• نفروپاتی
• مشکلات اقتصادی و فقدان سیستم حمایتی

نوروپاتی ها

نوروپاتی یکی از شایع ترین عوارض دیابت است. بروز آن بستگی به مدت زمان شروع دیابت و تا حدی درجه کنترل قند دارد.

در واقع به علت بروز اختلال در سیستم پیام رسانی حسی از پا، بیمار، وارد شدن ضربات اتفاقی و روزمره نظیر راه رفتن با کفش نامناسب و تنگ بودن کفش یا بالا بودن دمای آب حمام را به درستی درک نمی کند و ناخودآگاه برای رفع عوامل آسیب رسانی سعی نخواهد کرد و در نتیجه با مکرر وارد آمدن این تروماها به پا زمینه بروز زخم در آن مهیا می شود.

البته سایر نوروپاتی ها هم در این افراد در زخم شدن پا نقش موثری دارند. نوروپاتی حرکتی می تواند باعث آتروفی عضلات پیشین پا و ضعف عضلات ساق پا شود و به بروز بدشکلی ها  (deformities)نظیر پای اسبی  (equinus) و انگشتان چکشی  (hammer toes) بیجامد و هر کدام از این اشکالات ساختاری باعث فشار آمدن بیش از حد به نقاط خاصی از پا شده و زخمی شدن آن ها را تسریع می کند. از سوی دیگر، نوروپاتی دستگاه عصبی خودکار می تواند باعث کاهش تعریق پوست و در نتیجه خشک شدن آن و بروز شقاق (fissure) در آن شود و همچنین اختلال اتونوم باعث برهم خوردن تنظیم گردش خون در این ناحیه می شود.

نقش گرما در پیدایش آسیب های پا

در درجه حرارت حدود ۷۰ درجه فارنهایت که مربوط به یک پای پوشیده شده است، نیاز هر ۱۰۰ گرم بافت به خون حدود ml/min 100 است، اما اگر درجه حرارت پا به  ۱۰۴ درجه فارنهایت برسد این نیاز ۱۰ برابر خواهد شد. در بیماران دیابتی به خاطر وجود بیماری عروقی محیطی که در زمینه بیماری پدید می آید، این نیاز افزایش یافته، قابل تأمین شدن نیست و در نتیجه در اثر افزایش درجه حرارت احتمال بروز تاول، زخم، عفونت و گانگرن بسیار بیشتر از افراد عادی است.

مفصل شارکو

نورواستئوآرتروپاتی یا مفصل شارکو به تخریب پیشرونده مفاصل استخوانی گفته می شود، که باعث ایجاد برجستگی های استخوانی در پا و افزایش احتمال زخم در اثر فشار می شود. در مراحل اولیه علائم آن عبارتند از پای گرم، قرمز و متورم با نبض های کوتاه و وریدهای برجسته که ممکن است این نشانه ها با سلولیت اشتباه گرفته شوند. به مرور زمان متاتارس ها و استخوان های پا شکسته می شوند و قوس کف پای فرد از بین می روند.

بدشکلی های ساختاری پا

اختلالات ساختاری مادرزادی، ضایعات عصبی، بیومکانیک غیرطبیعی و جراحی های قبلی همگی می توانند به بروز بدشکلی های ساختاری در پا منجر شوند. این بدشکلی ها را در پا فراهم زمینه بروز زخم فشاری (pressure ulcer) می کنند.

اختلالات عروق محیطی

برخلاف تصور معمول، اختلالات عروق محیطی به ندرت به طور مستقیم باعث زخم شدن پاها می شوند، بلکه وقتی پا بر اثر سایر عوامل زخمی شد، نامناسب بودن خون رسانی به ناحیه دچار آسیب ترمیم زخم را با مشکل مواجه کرده و حتی زمینه عفونی شدن آن را فراهم می کند؛ زیرا از یک سوی سلول های دفاعی و نیز اکسیژن کافی به محل زخم نمی رسد و از سوی دیگر آنتی بیوتیک های تجویز شده نیز به محل به مقدار کافی نخواهند رسید.

محدودیت حرکات مفصلی

چسبیدن مولکول های قند به رشته های کلاژن (glycosylation) در افرادی که سال ها مبتلا بوده اند می تواند باعث سفت شدن کپسول و لیگامان های مفصلی و در نتیجه محدودیت حرکات مفصلی در آن ها شود. شاید به همین دلیل است که مچ پا، مفاصل کف پا(subtalar)  و اولین مفصل کف پایی – انگشتی بیش از سایر نقاط پا مستعد بروز زخم های فشاری هستند.

Source: www.webmd.com

شما عزیزان می توانید جهت دریافت مشاوره زخم و رزرو نوبت از شنبه تا پنجشنبه، ۹ صبح الی ۷ شب با شماره تلفن ۰۹۱۲۸۳۹۴۹۲۲ تماس حاصل فرمایید.

کلینیک زخم پلاس: تهران، جنت آباد، خیابان شهید کبیری طامه (شاهین شمالی)، تقاطع خیابان بهار و امام حسین (ع)، بیمارستان فوق تخصصی عرفان نیایش، طبقه MZ، کلینیک تخصصی زخم و استومی