درمان زخم های ناشی از رادیوتراپی
امروزه رادیوتراپی بخشی جدایی ناپذیر در روند درمان سرطان است. این روش درمانی به تنهایی یا به همراه جراحی و شیمی درمانی استفاده می شود. اگرچه رادیوتراپی در از بین رفتن تومور بسیار موثر است اما اثرات زیان باری بر روی بافت ها و سلول های سالم اطراف آن اعمال می کند. این اثرات ممکن است یا حاد باشند و یا می توانند ماه ها یا سال ها بعد از درمان، آشکار شوند. این اختلال منجر به فیبروز، زخم های بد بخیم، لنفوئید و رادیونکتوز می شود.
در این مقاله به طور خلاصه در مورد زخم های ناشی از رادیوتراپی و درمانی که برای زخم رادیوتراپی در حال حاضر موجود است، صحبت خواهیم کرد.
مقدمه
مدیریت مدرن سرطان شامل استفاده از روش های متعدد برای درمان است. یکی از اجزای جدایی ناپذیر این درمان، استفاده از تابش یونیزه برای از بین رفتن و مرگ تومور است. چنین تابشی که هرچند برای از بین رفتن تومور نیاز است، اما باعث آسیب به بافت سالم اطراف می شود. تاثیر تابش اشعه به بافت های بدن تا حد زیادی توسط پالایش برنامه ریزی درمان رادیوتراپی و استفاده از روش های متمرکز تابش اشعه مانند مدولاسیون، کاهش می باید. به رغم این پیشرفت های فنی، هنوز هم آسیب به بافت های سالم اطراف وجود دارد که اغلب با به تاخیر افتادن درمان، زخم مزمن و نکروز استخوان ظاهر می شود. درک اثرات تابش بر روی بافت برای جراح مهم است زیرا ممکن است مدیریت جراحی برای حذف تومورهای پایدار یا مکرر در یک قسمت و یا برای درمان عوارض تابش اشعه مانند استریکتر یا نکروز پوست و استخوان یا غضروف، مورد نیاز باشد.
زخم های رادیوتراپی زخم های حاد و مزمن ناشی از تابش یونیزه می باشد. آسیب ممکن است شامل پوست، بافت نرم زیر پوست و یا حتی مناطق عمیق مانند استخوان ها باشد. شایع ترین علل آسیب رادیواکتیو، اثرات نامطلوب پرتودرمانی است.
تاریخچه رادیوتراپی
ویلهلم کنراد رونتگن در سال ۱۸۹۵ اشعه ایکس را کشف کرد، درک این موضوع که تابش اشعه می تواند موجب آسیب بافت شود، مدت اندکی پس از آن کشف شد. از آنجایی که بسیاری از اشعه های رادیواکتیو کشف شده است، برنامه های کاربردی برای استفاده های پزشکی، صنعتی و نظامی توسعه یافته است.
مسیر مشترک آسیب تابش اشعه به بافت، صرف نظر از منبع تابش، تعامل انرژی تابش با DNA است که موجب آسیب ساختاری به DNA می شود. بسته به منطقه آسیب در سلول، ممکن است تابش اشعه، موجب مرگ سلول و باعث ایجاد عوارض دیگر شود. این آسیب می تواند منجر به زخم های حاد و مزمن شود.
عوارض رادیوتراپی
همانطور که گفته شد، روش درمانی رادیوتراپی می تواند عوارضی را در پی داشته باشد، اما شدت و میزان این عوارض به منطقه ای که درمان در آن انجام می گیرد و دوز رادیوتراپی ( مقادیر پرتو ) بستگی دارد، همینطور میزان تحمل بدن بیمار و نحوه درمان در بروز عوارض دخیل هستند.
شایع ترین عوارض رادیوتراپی عبارتند از :
- خستگی دوران درمان
- مشکلات پوستی منطقه درمان
- ریزش مو
- بروز زخم های حاد و مزمن در دهان، سینه و …
پرتو درمانی یا رادیوتراپی نمی تواند بین سلول های سالم و سلول های سرطانی، تمایز قائل شود. بنابراین سلول های سالم که در مسیر رادیوتراپی هستند تحت تاثیر قرار می گیرند، که همین امر باعث می شود بیمار عوارض جانبی از جمله مشکلات پوستی را تجربه کند. واکنش های پوستی ممکن است خفیف باشد مانند خشک شدن پوست، اما همچنین می تواند در حد ارتیم ملایم تا زخم های عمیق، مزمن و عفونی متفاوت باشد.
درمان خشکی پوست مشابه درمان اریت (erythema ) است. مراقبت از پوست باید بر روی جلوگیری از شکنندگی پوست و از بین بردن علائم سوزش و خارش تمرکز کند. پوست باید روزانه با کرم مرطوب کننده، مرطوب شود. در صورت خارش یا درد، کرم های استروئیدی موضعی و پماد های هیدروژل باید توسط متخصص زخم شما تجویز شود.
خطر ابتلا به زخم های ملتهب و عمیق در پی افزایش دوز رادیوتراپی بیشتر می شود. مدیریت زخم ملتهب می تواند تا حدودی از بروز زخم مزمن پیشگیری کند، زیرا واکنش های پوستی و زخم ها اغلب در مکان های ناخوشایند مانند گردن، دهان و قفسه سینه شایع است که اعمال پانسمان بر روی این زخم ها سخت بوده و یا ممکن نیست.
مراقبت از زخم های ملتهب بر اساس زخم های مرطوب و عفونی است. مدیریت باید مسائل زیر را شامل شود:
- ارزیابی زخم از جمله رنگ، ظاهر و حضور اگزودا و هر گونه نشانه ای از عفونت
- مدیریت زخم از جمله آبرسانی زخم
پانسمان های نوین زخم
پانسمان نوین زخم یکی از موثرترین روش های درمانی زخم های ناشی از رادیوتراپی محسوب می شود. نوع پانسمان به مقدار اگزودای زخم بستگی دارد. پانسمان های معمول شامل هیدروژل و یک پانسمان ثانویه است؛ ورقه های فوم یا آلژینات در صورتی که خونریزی وجود داشته باشد.
بیمار ممکن است نیاز به آنتی بیوتیک اضافی داشته باشد. در صورتی که میزان عفونت و اگزودای زخم شدید باشد، پانسمان زخم نیز باید روزانه تعویض شود. تمام این موارد حتما باید تحت نظر درمانگر زخم تجویز و انجام گیرد.
sourc: ncbi.nlm ,emedicine.medscape, inmo.ie
برخی از خدمات کلینیک زخم پلاس، کلینیک درمان زخم در تهران:
وکیوم تراپی زخم
شما عزیزان می توانید جهت دریافت مشاوره زخم و رزرو نوبت از شنبه تا پنجشنبه، ۹ صبح الی ۷ شب با شماره تلفن ۰۹۱۲۸۳۹۴۹۲۲ تماس حاصل فرمایید.
کلینیک زخم پلاس: تهران، جنت آباد، خیابان شهید کبیری طامه (شاهین شمالی)، تقاطع خیابان بهار و امام حسین (ع)، بیمارستان فوق تخصصی عرفان نیایش، طبقه MZ، کلینیک تخصصی زخم و استومی
بدون دیدگاه